عوامل ایجاد واریس چیست؟

حدود 40 درصد بزرگسالان به درجاتی مبتلا به واریس هستند. سیاهرگ های (وریدهای) واریسی به علت ضعف در دیواره رگ ها یا دریچه های داخل رگ ها معمولا ایجاد می شود. افزایش فشار خون در این سیاهرگ ها نیز باعث بروز واریس می شود. همان طور که می دانید وظیفه سیاهرگ ها، انتقال خون به سمت قلب است. اما جاذبه زمین برخلاف این وظیفه عمل می کند و به ویژه در شکم و اندام تحتانی (لگن و پایین تر از آن) مهم است که خون در سیاهرگ ها به سمت زمین برنگردد. برای حفظ حرکت خون به سمت قلب، داخل بیشتر سیاهرگ های داخل بدن دریچه هایی وجود دارد. این دریچه ها مانع برگشت خون به سمت زمین می شود. این دریچه ها معمولا دو لبه دارند و به شکل عدد هشت در فارسی هستند. وقتی این دو لبه به خوبی به هم نرسند، عملکرد دریچه دچار نارسایی می شود و خون به سمت زمین بر می گردد. در متون فارسی، از اصطلاح دریچه لانه کبوتری بعضا برای اشاره به این دریچه ها استفاده می شود ولی در متون انگلیسی چنین اصطلاحی رایج نیست و معمولا از دریچه سیاهرگی (وریدی) استفاده می شود.

علت اصلی ضعف در دیواره این سیاهرگ ها و نارسایی این دریچه به خوبی مشخص نیست اما عوامل همراه زیادی در این زمینه شناسایی شده اند:

• افزایش سن: با افزایش سن، خاصیت ارتجاعی و کیفیت سیاهرگ ها و دریچه ها افت می کند. این کاهش کیفیت در برخی افراد شدیدتر است
• ژنتیک: ژنتیک مانند بیشتر بیماری ها در این زمینه نقش دارد. اگر یکی از والدین شما مبتلا به واریس است، خطر بروز این اختلال به صورت معمول 40 درصد در فرزندان است. اگر پدر و مادر هر دو به واریس مبتلا باشند، این خطر در فرزندان به حدود 90 درصد می رسد. با این حال تنها 16 درصد موارد بیماری به علت ژنتیکی رخ می دهد. در زمینه ژنتیکی مستعد به واریس، تعداد دریچه های سیاهرگی کمتر است یا کارآیی آن زودتر دچار اختلال می شود. دانستن این نکته از این نظر کمک کننده است که فرد با دیدن والدین خود، بیشتر خودمراقبتی برای پیشگیری از بروز واریس داشته باشد.
• کم تحرکی و عدم انجام ورزش منظم: داشتن عضلات قوی به ویژه عضلات قوی در ساق پا کمک می کند تا دریچه های سیاهرگی عملکرد بهتر و راحت تری داشته باشند. افرادی که مشاغل پشت میزنشینی طولانی مدت دارند یا ایستادن های بدون حرکت دارند، مستعد ایجاد واریس در پا هستند.
• هورمون پروژسترون: این هورمون زنانه در زمان های خاصی مثل بارداری بیشتر می شود. به همین علت، واریس در زنان و به دنبال بارداری هایی که تحرک اندکی دارند، بیشتر دیده می شود.
• چاقی و اضافه وزن: با افزایش وزن، فشار بیشتری به سیاهرگ ها وارد می شود و در نتیجه بروز واریس بیشتر دیده می شود. بر این اساس، کنترل وزن یکی از مهم ترین راه های پیشگیری و درمان سیاهرگ های واریسی است.
• دخانیات: سیگار و قلیان و سایر اشکال تنباکو به علت آسیب مستقیم به دیواره رگ ها، احتمال بروز واریس را بیشتر می کند.
• یبوست مزمن: در برخی مطالعات، یبوست مزمن و افزایش فشار داخل شکم به دنبال این مشکل گوارشی با بروز بیشتر وریدهای واریسی در ارتباط گزارش شده است.
• سابقه آسیب به پا، سابقه لخته خون در پا